ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΡΚΖ΄
Τρίτη, 23 Απριλίου 2002
Α. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Συζήτηση επί της "Ετήσιας Εκθέσεως 2001" του Συνηγόρου του Πολίτη,
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ-ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ: Κύριοι συνάδελφοι, ο Συνήγορος του Πολίτη όπως γνωρίζουμε όλοι μας, έχει οργανώσει τις εργασίες του γύρω ιδίως από τέσσερις κύκλους. Ο ένας αφορά τα δικαιώματα του ανθρώπου, ο δεύτερος την κοινωνική προστασία που αφορά ειδικότερα την υγεία, την πρόνοια, τα ταμεία και τις συντάξεις.
Ο τρίτος κύκλος άπτεται των θεμάτων του περιβάλλοντος, της πολεοδομίας, των δημοσίων έργων. Και τέλος, ο τέταρτος και τελευταίος κύκλος έχει να κάνει κυρίως με τις σχέσεις κράτους-πολίτη.
Κατά γενική ομολογία όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτήν την ώρα έχουν δημιουργήσει ένα προηγμένο δικαιικό σύστημα του οποίου η μέριμνα είναι διττή. Αφ' ενός μεν το σύστημα αυτό το δικαιικό, επιχειρεί να εξασφαλίσει τη σύννομη δραστηριότητα των κρατικών οργάνων. Και από την άλλη πλευρά η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη που αποτελεί το δεύτερο μέλος του σκεπτικού αυτού του δικαιικού συστήματος.
Επειδή το δίκαιο, ως νομικός γνωρίζω και γνωρίζετε όσοι είστε νομικοί ότι είναι ελλειπτικό φαινόμενο όπως λέγεται, το οποίο διαρκώς καλείται να καλύψει κενά και διαρκώς καλείται να απαντήσει σε νέα ζητήματα, υπάρχει ασφαλέστατα η ανάγκη της εξέλιξης και η ανανέωση του θεσμικού πλαισίου μέσα από το οποίο ορίζονται, εκτός από τα άλλα, και ζητήματα τα οποία αφορούν κυρίως και πρωτίστως την προστασία των πολιτών από τις αυθαιρεσίες της Δημόσιας Διοίκησης, από τις κρατικές παρεμβάσεις, από τις καταχρήσεις. Η ανάγκη δε αυτή γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική.
Η γραφειοπαθολογία, ο υπερσυγκεντρωτισμός, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, η ευθυνοφοβία, το μάλλον χαμηλό επίπεδο κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού. Η αναξιοκρατία και ο άκρατος κομματισμός, οι έντονες αδυναμίες στην υλικοτεχνική υποδομή των δημοσίων υπαλλήλων, συνιστούν σήμερα στοιχεία sine qua non της αδυναμίας και των σημερινών χαρακτηριστικών της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης.
Κατά συνέπεια, λοιπόν, στο πλαίσιο στο οποίο σήμερα καλούμαστε να κινηθούμε είναι η αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα και αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων ελέγχου της διοίκησης και της επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν από τη διοικητική δράση και την κακώς εννοούμενη άσκηση της διοικητικής δράσης, δηλαδή, με άλλα λόγια νέες μορφές εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του δημοκρατικού συστήματος και στη χώρα μας του θεσμού ο οποίος ονομάζεται εθνικός διαμεσολαβητής. Και πρέπει να σας πω εδώ ότι ο όρος "Συνήγορος του Πολίτη" είναι εξόχως ατυχής και αδόκιμος. Ο ορθός όρος είναι αυτός τον οποίον διατύπωσε η Νέα Δημοκρατία τότε με την πρόταση νόμου την οποία εισήγαγε και ήταν ο όρος του εθνικού διαμεσολαβητή. Και βεβαίως από τον Οκτώβριο του 1998 ο θεσμός αυτός αποτελεί μια πραγματικότητα πλέον και στην Ελλάδα και με τις τέσσερις ετήσιες εκθέσεις και από τον επίσημο θεσμικό λόγο τον οποίο έχει εκφράσει και ο οποίος καταγράφεται θετικά.
Αυτό το οποίο θα ήθελα εγώ να τονίσω είναι ότι η διαμεσολαβητική αυτή αποστολή του Συνηγόρου του Πολίτη, όπως και ο ίδιος ο Συνήγορος στην έκθεση του 1988 αναφέρει, έχει δύο ισοδύναμους αλληλοτροφοδοτούμενους και διακριτούς στόχους. Ο πρώτος είναι η διερεύνηση και η δυνητική ικανοποίηση των μεμονωμένων αιτημάτων του πολίτη και την προστασία ασφαλώς των δικαιωμάτων του. Και το δεύτερο σημείο αναφοράς του είναι η διαμόρφωση προτάσεων προς τη διοίκηση, για να θεραπευτούν τα βαθύτερα εκείνα αίτια τα οποία οδηγούν ακριβώς στις παραβιάσεις του πολίτη.
Εκείνο το οποίο οφείλει κανείς να παραδεχτεί είναι ασφαλέστατα η θετική συνεισφορά του Συνηγόρου του Πολίτη σ' αυτόν το φαύλο κύκλο μιας Δημόσιας Διοίκησης η οποία έχει όλες αυτές τις στρεβλώσεις και τις αγκυλώσεις. Και θα πρέπει να σας πω ότι ο Συνήγορος του Πολίτη οφείλει τώρα, μετά απ' αυτήν την επιτυχία, την οποία στα πρώτα του βήματα επέτυχε, να προχωρήσει ένα βήμα περισσότερο. Δηλαδή να έχει ως αποστολή τη διαμόρφωση προτάσεων προς τη διοίκηση, αλλά κυρίως προς την πολιτική ηγεσία -γιατί εκεί πονά το θέμα- για τη θεραπεία των βαθύτερων αιτιών της προαναφερόμενης διάγνωσης, προτείνοντας το αυτονόητο, ότι η επιτυχία του οργανισμού ή ενός οργανισμού συνιστάται στα εξής στοιχεία. Πρώτον, στην υλικοτεχνική του υποδομή η οποία δεν υπάρχει. Δεύτερον, στην αξιοκρατική στελέχωση η οποία δεν υφίσταται και τρίτον, στην οργάνωση του θεσμού. Εάν αυτές οι συνιστώσες δεν υπάρχουν, τότε δεν μπορούμε να συζητούμε για πραγματική επιτυχία μέσα σε μια Δημόσια Διοίκηση η οποία νοσεί βαθύτατα.
Θέλω να σας πω με απλά λόγια, ότι αν δεν γίνουν βελτιώσεις στην υλικοτεχνική υποδομή της Δημόσιας Διοίκησης και στο ανθρώπινο δυναμικό, θα απαιτείται τουλάχιστον π.χ. στον ΟΓΑ που ο κύριος Πρωθυπουργός βγήκε μετά πολλών επαίνων και βαΐων και κλάδων να μας πει ότι σε δύο μήνες ο ΟΓΑ θα είναι σε θέση να διεκπεραιώνει τα αιτήματα των πολιτών εντός διμήνου, να σας πω ότι δεν υφίσταται στην πράξη τέτοιο θέμα, διότι εδώ το ανθρώπινο δυναμικό το οποίο υπάρχει, χρειάζεται τουλάχιστον δύο χρόνια για την έκδοση μιας συνταξιοδοτικής απόφασης.
Δηλαδή ακόμα κι αν η Κυβέρνηση με νόμο επιβάλλει στον Ο.Γ.Α. εντός διμήνου, όπως είπε ο κύριος Πρωθυπουργός, να εκδίδει αυτές τις αποφάσεις, τότε συνειδητά υποβάλλει σε παρανομία τον Ο.Γ.Α. γιατί πολύ απλά η βούληση αυτή της Κυβέρνησης δεν θα μπορεί να συντρέξει ακριβώς από την ανυπαρξία της υλικοτεχνικής υποδομής, του στελεχιακού δυναμικού και όλα αυτά τα στοιχεία.
Ήδη πρέπει να σας πω ότι στον Ο.Γ.Α. εκκρεμούν εννέα χιλιάδες περίπου υποθέσεις πάνω από ένα χρόνο που αφορούν τη διαδοχική ασφάλεια. Και αναμένεται, με ασφαλή στοιχεία, να προστεθούν περίπου πέντε χιλιάδες ακόμη.
Θέλω να σας πω ότι πολύ σωστά ο Συνήγορος του Πολίτη καταγράφει ένα ακόμη πρόβλημα. Το πρόβλημα με τις πολύχρονες καθυστερήσεις στα αιτήματα των πολιτών που προκύπτουν από τη Διεύθυνση Απαλλοτριώσεων του ΥΠΕΧΩΔΕ. Ο κ. Διαμαντούρος πολύ ορθά στη συνέντευξη την οποία παραχώρησε στη ΝΕΤ την Κυριακή στις 21 Απριλίου 2002, επεσήμανε το πρόβλημα αυτό. Οφείλω να απευθύνω στον κύριο Πρωθυπουργό την πρόσκληση ότι η συγκεκριμένη διεύθυνση εδρεύει στη γειτονιά του. Θα μπορούσε, λοιπόν, ιδίοις όμμασι και ωσί να δει τι ακριβώς υπάρχει εκεί, όπου δεν μπορούμε να συζητούμε όχι για μηχανοργάνωση, όχι για υλικοτεχνική υποδομή, αλλά ούτε καν για στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης και παραμονής των υπαλλήλων στα γραφεία τους.
Κατά συνέπεια, λοιπόν, θέλω να σας πω ότι εμείς από την πλευρά μας στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις το θεσμό. Η αναγκαιότητα, όμως, της θεσμοθέτησης του Συνηγόρου του Πολίτη θα μπορούσε να επιτύχει μόνο σαν μορφή εξωτερικού και εξωδικαστικού ελέγχου, όπως λέει ο ίδιος ο Συνήγορος του Πολίτη, της Δημόσιας Διοίκησης, υπό την έννοια όμως ότι η Δημόσια Διοίκηση θα εισακούει και θα εφαρμόζει στην πράξη τις επισημάνσεις και τις αποφάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη.
Αρέσκεσθε, κύριοι της Κυβέρνησης, με αυταρέσκεια πολλές φορές να λέτε ότι είναι ισχυρή η Κυβέρνηση, ότι είναι ισχυρό το ΠΑΣΟΚ και με μία φιλάρεσκη διάθεση εξωραΐζετε τα προβλήματα. Θέλω να σας πω ότι αυτή η αυταρέσκειά σας με προκαλεί να υπενθυμίσω μια ρήση της Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία είχε πει: "Όταν είσαι ισχυρός είναι όπως όταν είσαι κυρία. Εάν χρειαστεί να το φωνάξεις, τότε δεν είσαι πια". Κατά συνέπεια, λοιπόν, όσο περισσότερο το φωνάζετε, τόσο περισσότερο αποδεικνύεται ότι είστε ανίσχυροι, αδύναμοι και εγκλωβισμένοι.
Θα σας πω ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα της καθεστωτικής νοοτροπίας του μηχανισμού εξουσίας της Κυβέρνησής σας. Θα σας αναφέρω και θα καταθέσω στα Πρακτικά, άρθρο της εφημερίδας "ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ" όπου στον Ο.Τ.Ε. Πτολεμαΐδας υπάλληλος, ο οποίος τελικώς προσέφυγε στο Συνήγορο του Πολίτη και 7ικαιώθηκε με την έννοια που ανέφερα προηγουμένως, κυνηγιέται για τις πολιτικές του τοποθετήσεις, είναι αιρετός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Και βεβαίως, θα πρέπει εδώ να σας πω ότι περίτρανα επιβεβαιώνεται με τον τρόπο αυτό η ανυπαρξία εγγυημένου συστήματος προαγωγής - εξέλιξης, διότι αποτελεί πρόκληση η τοποθέτηση ως υπευθύνου έργου δοκίμου υπαλλήλου -και αναφέρομαι στον συγκεκριμένο υπάλληλο- και παραγκωνίζεται ο συγκεκριμένος υπάλληλος ο οποίος έχει βαθμό Α΄ και ο οποίος έχει είκοσι επτά χρόνια πραγματικής υπηρεσίας, γιατί έτσι θέλουν τα Υπουργεία, έτσι θέλουν οι κυβερνώντες. Έχω και τη συγκεκριμένη απόφαση με την οποία ορίζεται η δόκιμος υπάλληλος και όπως σας είπα, θα την καταθέσω στα Πρακτικά.
Βεβαίως, θέλω να σας πω ότι τα προβλήματα τα οποία ουσιαστικά καταγράφονται διαχρονικά στις εκθέσεις των εμπειρογνωμόνων σχετικά με την παθογένεια της Δημόσιας Διοίκησης, είναι τα εξής: Σύγχυση των αρμοδιοτήτων των διαφόρων υπηρεσιών. Είναι, ναι ή όχι, αυτό ένα υπαρκτό πρόβλημα; Η συνέπεια αυτής της σύγχυσης είναι ακριβώς η αδυναμία χάραξης και εφαρμογής μιας συγκεκριμένης πολιτικής. Εξ αυτού προκύπτει καθυστέρηση. Από την καθυστέρηση, όπως πολύ σωστά λέει ο κ. Διαμαντούρος, θάλλει η διαμεσολάβηση η οικονομική, το "φακελάκι" …
(Στο σημείο αυτό κτυπάει το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας της κυρίας Βουλευτού)
Θα μου δώσετε λίγο χρόνο, κύριε Πρόεδρε, ενάμισι με δύο λεπτά όπως πήραν οι άλλοι συνάδελφοι.
…μεταξύ του υπαλλήλου της Δημόσιας Διοίκησης και του ενδιαφερομένου, του εμπλεκομένου. Πληθωρισμός οργάνων και υπηρεσιών. Η απρόσφορη ανάμειξη των πάσης φύσεως συμβουλευτικών οργάνων στο έργο της διοίκησης. Η ανυπαρξία εγγυημένου συστήματος επιλογής και προαγωγικής εξέλιξης των υπαλλήλων. Αντικανονική κατανομή του προσωπικού κατά κατηγορίες.
Η κακή κατάσταση της Δημόσιας Διοίκησης δεν περιορίζεται δυστυχώς μόνο σε αυτή. Το χειρότερο είναι ότι αντικατοπτρίζει μια γενικότερη χαλάρωση της λειτουργίας των θεσμών η οποία εκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής.
Νομίζω ότι υπάρχει εδώ ένα δελτίο Τύπου καταπέλτης. Και απαντά, χωρίς να πω εγώ τίποτα παραπάνω -το εξέδωσε η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης με ημερομηνία 8.7.2001- σε όλα τα οποία είπαν οι εισηγητές της Κυβέρνησης, απαντά στα περίφημα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, όπου στις 3 Ιουλίου ο κύριος Πρωθυπουργός, συνοδευόμενος από την Υπουργό Εσωτερικών, εγκαινίασε το συγκεκριμένο Κέντρο Εξυπηρέτησης.
Ξέρετε τι λέει, κύριε Πρόεδρε και κύριοι συνάδελφοι, το συγκεκριμένο δελτίο Τύπου; Λέει ότι αυτό το κέντρο εξυπηρέτησης αποτελεί υπηρεσία -και βάζει ερωτηματικό- της διεύθυνσης σχέσεων κράτους πολίτη και της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης. Το ΚΕΠ όμως, αυτό το κέντρο εξυπηρέτησης το έστησε και το λειτουργεί ουσιαστικά μια ιδιωτική εταιρεία της οποίας δεν θέλω να αναφέρω το όνομα θα το καταθέσω όμως στα Πρακτικά.
Για να είναι όμως νόμιμο κάτι τέτοιο πρέπει να προβλέπεται στο νόμο. Πρέπει να προβλέπεται από το νόμο η δυνατότητα αυτή και να αποτυπώνεται στον οργανισμό του Υπουργείου. Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει.
Επομένως, διερωτάται κανείς: Η λειτουργία του κέντρου εξυπηρέτησης πολιτών το οποίο είναι σωστό σαν σύλληψη διέπεται από το δημόσιο ή το ιδιωτικό δίκαιο; Εφόσον δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη δεν οριοθετείται με σαφήνεια και η συνεργασία της ιδιωτικής εταιρείας με τη διοίκηση. Στο κέντρο εξυπηρέτησης εργάζονται σαράντα ιδιώτες υπάλληλοι της εταιρείας και έξι δημόσιοι υπάλληλοι. Ποια είναι η σχέση των δημοσίων υπαλλήλων με τους ιδιώτες; Ο διευθυντής των ιδιωτών τι σχέση έχει με τους δημοσίους; Ποιος είναι ο αρμόδιος να δίνει λύση σε τυχόν ανακύπτοντα θέματα; Με το ότι λειτουργεί τα απογεύματα και ορθώς, θίγονται παραλλήλως βασικά εργασιακά δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων των οποίων το ωράριο πρέπει να καθορίζεται με υπουργική απόφαση. Μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί νέα απόφαση που να το αλλάζει για το συγκεκριμένο φορέα. 'Αρα, οι υπάλληλοί του εργάζονται παράνομα τέτοιες ώρες.
Θέλω να σας πω, λοιπόν, ότι το ερώτημα -είναι και άλλα πολλά τα οποία λέει- το οποίο θέτω είναι το εξής: Είναι δυνατόν σε μία προσπάθεια βεβιασμένης επικοινωνιακής πολιτικής μιας πρεμούρας της Κυβέρνησης για να δείξει ότι γρήγορα, γρήγορα προσπαθεί κάτι να κάνει στη Δημόσια Διοίκηση, να καίει μ' αυτόν τον τρόπο ένα μέτρο το οποίο στην αρχική του σύλληψη είναι σωστό;
Μιλήσαμε για μεταναστευτική πολιτική και ένας κύκλος από τα θέματα που αφορούν το Συνήγορο του Πολίτη είναι και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Γνωρίζετε, κύριε Πρόεδρε, ότι η χώρα μας αυτήν τη στιγμή έχει καταδικαστεί σε σχέση με τις συνθήκες κράτησης των αλλοδαπών στα κέντρα μεταγωγών κλπ.; Ξέρετε ότι έχουμε την υπόθεση του Γκόου, όπου η Ελλάδα αυτήν την ώρα έχει πρόσφατη ομόφωνη καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο;
Τέλος, για τους μετανάστες θα ήθελα να σας πω ότι υπάρχει ανάγκη καθορισμού πλαφόν, ενός ανωτάτου ορίου αριθμού μεταναστών. Διότι τελικά θα ήθελα να ξέρω από την Κυβέρνηση, μετά το χρηματιστήριο το κεντρικό προεκλογικό σας σύνθημα σ' αυτές τις εκλογές θα είναι "ωραίος ο Χασάν, ο Χασάν ξέρει": Πείτε το μας να το γνωρίζουμε και εμείς.
Ο Γουίλσον, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, κύριε Πρόεδρε, είχε πει ότι εάν θέλεις να αποκτήσεις εχθρούς προσπάθησε να κάνεις κάτι. Ας πάρει η Κυβέρνηση το πολιτικό κόστος επιτέλους μία φορά να κάνει το αυτονόητο. Είκοσι ένα χρόνια της δόθηκε η ευκαιρία! Πόσο θα περιμένει ακόμα ο ελληνικός λαός και η ελληνική κοινωνία;
(Στο σημείο αυτό η Βουλευτής κα Αικατερίνη Παπακώστα καταθέτει για τα Πρακτικά τα προαναφερθέντα έγγραφα, τα οποία βρίσκονται στο αρχείο του Τμήματος Γραμματείας της Διεύθυνσης Στενογραφίας και Πρακτικών της Βουλής)